Artykuł zaktualizowany w maju 2019 roku.
Sprawy o podział majątku są ściśle powiązane ze sprawami rozwodowymi. Rozwiązanie małżeństwa najczęściej oznacza bowiem konieczność rozliczenia (podziału) wspólnego majątku małżonków wypracowanego w trakcie trwania małżeństwa. Praktyka pokazuje, że klienci często są w błędzie co do tego w jakiej relacji pozostaje sprawa rozwodowa ze sprawą o podział majątku. Często nie zdają sobie sprawy z tego, że są to dwa niezależne postępowania.
Kiedy podział majątku, a kiedy rozwód?
Podział majątku po rozwodzie
Co do zasady małżonkowie mogą dokonać podziału majątku wspólnego dopiero po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego (a mówiąc precyzyjniej – po ustaniu wspólności majątkowej, co może być skutkiem też innych zdarzeń niż rozwód). Zgodnie bowiem z art. 35 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego.”
W typowych przypadkach postępowane ma zatem charakter sekwencyjny. Najpierw orzeka się rozwód (lub w inny sposób doprowadza do ustania wspólności majątkowej), a dopiero potem można dokonać podziału majątku wspólnego.
Z powyższego wynika również, że jeżeli małżonków nie łączy ustrój wspólności majątkowej, to mogą dokonać podziału majątku stanowiącego ich współwłasność w dowolnym momencie.
Podział majątku w sprawie rozwodowej
Wyjątkowo możliwe jest jednoczesne orzeczenie rozwodu i dokonanie podziału majątku. Warunkiem jednoczesnego podziału majątku w ramach sprawy rozwodowej jest złożenie wniosku przez jednego z małżonków w sprawie rozwodowej. Wniosek ten zostanie uwzględniony tylko wówczas, gdy podział majątku w toku sprawy rozwodowej nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym (art. 58 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Najczęściej dotyczy to takiej sytuacji, gdy sposób podziału majątku i jego składniki nie są sporne między stronami.
Podział majątku przed rozwodem
Dopóki małżonków łączy ustrój wspólności majątkowej, nie mogą dokonać podziału majątku wspólnego. Podział majątku jest zatem możliwy przed rozwodem tylko wówczas, jeżeli w trakcie trwania małżeństwa doszło do wygaśnięcia wspólności majątkowej. Nastąpi to np. w sytuacji, gdy małżonkowie podpisali umowę o rozdzielności majątkowej (intercyzę).
Przed ustaniem wspólności majątkowej co do zasady nie jest też dopuszczalne zawarcie umowy określającej zasady podziału majątku na wypadek ustania wspólności. Dotyczy to również określenia nierównych udziałów w majątku wspólnym (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 17 maja 2018 roku, sygn. VI ACa 242/17).
Orzeczenie o winie w sprawie rozwodowej a podział majątku
Sprawy rozwodowe i sprawy dotyczące podziału majątku są od siebie niezależne. Tym samym treść wyroku rozwodowego co do zasady nie ma wpływu na to, w jaki sposób małżonkowie będą mogli dokonać podziału majątku wspólnego.
Bez znaczenia jest również to, czy wyrok zawiera rozstrzygnięcie o winie. Nawet jeżeli sąd orzekł o wyłącznej winie jednego z małżonków, to nie wpływa to bezpośrednio na to w jaki sposób przeprowadzony zostanie podział majątku wspólnego.
W szczególności samo orzeczenie o wyłącznej winie jednego z małżonków nie jest wystarczające dla ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Podstawą ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym są „ważne powody”, przy których ocenie istotne znaczenie ma m. in. aspekt etyczny. Nie chodzi tu jednak o winę w rozkładzie pożycia (czyli o tą, która ma znaczenie przy orzekaniu rozwodu). Istotna jest wina odnoszona do nieprzyczyniania się lub przyczyniania się do powstania majątku w mniejszym stopniu niż to wynika z możliwości małżonka (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 8 lutego 2018 roku, II CNP 11/17).
Adwokat Michał Stawiński świadczy usługi prawne w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, w tym prowadzi sprawy rozwodowe i o podział majątku. W celu uzyskania pomocy prawnej skontaktuj się przy pomocy formularza kontaktowego lub telefonicznie (tel. 796 230 136).
