Organy podatkowe mogą w sposób uznaniowy udzielić podatnikowi ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych. Ulga może polegać na:  odroczeniu terminu płatności, rozłożeniu zaległości podatkowej na raty lub umorzeniu zaległości podatkowej. Pomimo tego, że decyzja co do przyznania takiej ulgi ma charakter uznaniowy, organ podatkowy powinien zweryfikować podstawowe przesłanki do jej przyznania.

• Przesłanką udzielenia ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych jest istnienie ważnego interesu podatnika lub istnienie interesu publicznego.
• W postępowaniu dotyczącym udzielenia ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego organ powinien zweryfikować istnienie przesłanek prowadząc w tym zakresie postępowanie dowodowe.
• Udzielenie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych nie wymaga istnienia okoliczności o charakterze nadzwyczajnym.

Przesłanką udzielenia którejkolwiek z wymienionych wyżej ulg jest istnienie ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego (wystarczy istnienie jednego z tych interesów, aby przyjąć, że istnieje przesłanka udzielenia ulgi).  Ocena istnienia tych przesłanek nie ma charakteru uznaniowego. Decyzja w części dotyczącej weryfikacji tych przesłanek powinna być rzetelnie uzasadniona i poprzedzona przeprowadzeniem odpowiedniego do danego przypadku postępowania dowodowego.

Ważny interes podatnika

Przepisy nie precyzują na czym polega ważny interes podatnika. Wystąpienie tej przesłanki należy zatem zawsze oceniać z uwzględnieniem szczególnych okoliczności konkretnego przypadku. Można natomiast wskazać sytuacje, które same w sobie na pewno nie kreują ważnego interesu podatnika. Ważnym interesem podatnika nie będzie np. powołanie się wyłącznie na trudną sytuację majątkowa, istnienie wielu innych zobowiązań obciążających podatnika czy na zły stan zdrowia podatnika. Nie oznacza to, że powoływanie się na te okoliczności jest niecelowe. Zawsze powinny być one powiązane jednak z innymi faktami, które pozwolą przekonać organ do tego, że kreują one jednak sytuacje ważnego interesu podatnika. 

Okoliczności tworzące waży interes podatnika nie muszą być zdarzeniami o charakterze nadzwyczajnym. Tymczasem organy podatkowe stosunkowo często uznają, że nie zostały spełnione przesłanki przyznania ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego z tego powodu, że podatnik nie wykazał żadnych nadzwyczajnych okoliczności.

Interes publiczny

Przepisy nie określają też bliżej czym jest interes publiczny. Co do zasady w interesie publicznym leży to, żeby podatnicy płacili obciążające ich podatki. Udzielenie ulgi – szczególnie polegającej na umorzeniu zaległości podatkowej – wymagałoby zatem powołania się na taką sytuację, która z perspektywy tego interesu publicznego będzie dokładnie odwrotna od wskazanej. Jako przykład można podać sytuację, w której egzekwowanie podatku doprowadziłoby do upadłości przedsiębiorcy znajdującego się w trudnej sytuacji finansowej, a umorzenie zaległości podatkowej przyczyni się do umożliwienia mu wyjścia z trudnej sytuacji gospodarczej  i w przyszłości generowanie nowych wpływów podatkowych, czy tworzenie nowych miejsc pracy. 

Istotne są również inne elementy 

Skupienie się w postępowaniu dotyczącym udzielenia ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego wyłącznie na wskazanych wyżej przesłankach może prowadzić do dosyć istotnych uchybień w takim postępowaniu. W jednej ze spraw, która została mi powierzona na etapie po wydaniu decyzji odmawiającej przyznania ulgi w pierwszej instancji, okazało się, że zobowiązanie podatkowe którego dotyczy postępowanie w rzeczywistości w ogóle nie istnieje. O jego istnieniu był błędnie przekonany zarówno sam podatnik (co w szczególnych okolicznościach sprawy było zrozumiałe) jak i – na skutek braku weryfikacji tej okoliczności – sam organ. Stało się to ostatecznie podstawą uchylenia decyzji organu pierwszej instancji w celu dokonania ponownej weryfikacji czy w ogóle istnieje przedmiot prowadzonego postępowania.

Częste błędy organów podatkowych w sprawach o udzielenie ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego

1. Niezweryfikowanie przesłanek udzielenia ulgi z powołaniem się na uznaniowy charakter decyzji.
2. Odmowa udzielenia ulgi ze względu na to, że podatnik nie wykazał  takich okoliczności uzasadniających udzielenie ulgi, które mają charakter nadzwyczajny.
3. Odmowa udzielenia ulgi ze względu na niewykazanie przez podatnika jego sytuacji majątkowej i możliwości zarobkowych pomimo braku wezwania do przedłożenia konkretnych dowodów na taką okoliczność i nieprzeprowadzenie żadnego postępowania dowodowego.