Czynny żal stanowi sposób na uniknięcie kary za wykroczenie albo przestępstwo skarbowe. Aby skutecznie złożyć czynny żal, należy w odpowiednim terminie ujawnić popełnienie czynu zabronionego oraz podać wszelkie istotne okoliczności dotyczące jego popełnienia. 

Instytucja czynnego żalu 

Odpowiedzialność karna skarbowa grozi za wiele uchybień skarbowych, m.in. w sprawach podatkowych (np. nieterminowe składanie deklaracji czy oszustwa podatkowe). Za tego rodzaju wykroczenia i przestępstwa grozi grzywna, a w niektórych przypadkach nawet ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności.

Zgodnie z art. 16 Kodeksu karnego skarbowego, instytucja czynnego żalu pozwala na uniknięcie sankcji karnych. Oprócz poinformowania o popełnieniu czynu, należy także uiścić całą wymagalną należność publicznoprawną, która została uszczuplona na skutek dokonania czynu zabronionego. Jeżeli w popełnieniu czynu zabronionego współdziałały inne osoby, należy je również wskazać. 

Forma zawiadomienia

Od 31.03.2020 r. czynny żal można wyrazić poprzez przesłanie pisma utrwalonego w postaci elektronicznej przez Internet. Składa się je za pośrednictwem platformy ePUAP, przesyłając na skrzynkę właściwego urzędu skarbowego. Zawiadomienie musi zostać opatrzone podpisem elektronicznym, podpisem kwalifikowanym lub podpisem osobistym. 

Czynny żal można również złożyć na piśmie albo ustnie do protokołu. Warto jednak pamiętać, że w drugim przypadku konieczne jest wyraźne zgłoszenie zamiaru złożenia takiego oświadczenia. Samo przyznanie się do popełnienia wykroczenia albo przestępstwa skarbowego w trakcie nieformalnej rozmowy z urzędnikiem nie stanowi gwarancji bezkarności. 

Bezskuteczność czynnego żalu

Dla skuteczności czynnego żalu kluczowy jest moment jego złożenia. W czasie, kiedy organ ścigania posiada już udokumentowaną informację o popełnieniu przez podatnika wykroczenia lub przestępstwa skarbowego, czynny żal będzie nieskuteczny. Podobnie będzie w sytuacji czynnego żalu złożonego po podjęciu czynności służbowej, np. kontroli mającej na celu ujawnienie popełnienia czynu zabronionego. W przypadku rozpoczęcia tego typu czynności, instytucja czynnego żalu ma zastosowanie tylko wtedy, gdy w wyniku tych działań nie było podstaw do wszczęcia postępowania o dany czyn zabroniony.

Zgodnie z art. 16 § 6 Kodeksu karnego skarbowego, czynny żal nie gwarantuje bezkarności sprawy, który:

1. kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego;
2. wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego;
3. zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką grupą lub związkiem kierował, chyba że zawiadomienia o czynnym żalu dokonał ze wszystkimi członkami grupy lub związku;
4. nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.

Czynny żal nie zawsze jest konieczny

Złożenie czynnego żalu jest zbędne m. in. w sytuacji korygowania deklaracji podatkowej. Dostarczenie korekty nie jest zagrożone sankcjami karnymi za niepoprawne sporządzenie pierwotnego rozliczenia, jeśli:

1. korekta deklaracji złożona została prawnie skutecznie w rozumieniu ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej albo Ordynacji podatkowej,
2. niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, należność publicznoprawna uszczuplona lub narażona na uszczuplenie została w całości uiszczona.

Instytucja czynnego żalu może uchronić przedsiębiorcę od konsekwencji, które spowodowane są popełnieniem wykroczenia lub przestępstwa skarbowego. Warto o niej pamiętać i wykorzystać czynny żal w przypadku chociażby niedotrzymania terminu złożenia deklaracji czy innych uchybień.