Od 9 lipca 2018 roku obowiązują nowe terminy przedawnienia roszczeń, a także nowe zasady uwzględniania i obliczania tych terminów. Zmiana obejmuje terminy przedawnienia zarówno roszczeń związanych z działalnością gospodarczą jak i roszczeń osób nieprowadzących działalności gospodarczej. Opisane w artykule zmiany wynikają z ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r., poz. 1025).

Nowe terminy przedawnienia roszczeń

Od 9 lipca 2018 roku:

– podstawowy termin przedawnienia roszczeń wynosi 6 lat,

– termin przedawnienia roszczeń z działalności gospodarczej i okresowych wynosi 3 lata,

– dla wielu roszczeń nadal obowiązują niezmienione, szczególne terminy przedawnienia.

Nowe terminy przedawnienia roszczeń, tj. obowiązujące od 9 lipca 2018 roku, wynoszą: 3 lata dla roszczeń okresowych (np. płatność czynszu, okresowych opłat licencyjnych, okresowych opłat abonamentowych itp.) oraz związanych z działalnością gospodarczą, a dla pozostałych roszczeń 6 lat. W rzeczywistości terminy te mogą być jednak dłuższe ze względu na nową metodę obliczania ich biegu, która dotychczas była charakterystyczna np. dla przedawnienia zobowiązań podatkowych. Termin przedawnienia według nowych regulacji upływa bowiem z końcem roku kalendarzowego. Nie dotyczy to jedynie takich terminów przedawnienia, które na podstawie szczególnych przepisów są krótsze niż dwa lata (krótsze, a zatem nie dotyczy to terminu dwuletniego).

Przykład: W dniu 30 lipca 2018 roku upływ termin, zapłaty czynszu, a tym samym świadczenie to staje się wymagalne w dniu 31 lipca 2018 r. Roszczenie o zapłatę przedawni się w takim wypadku 31 grudnia 2021 roku, tj. z końcem roku w którym upłyną 3 lata od daty wymagalności roszczenia.

Niezmienione pozostają natomiast inne, szczególne terminy przedawnienia. W szczególności zmianie nie uległy terminy przedawnienia roszczeń wynikających z czynów niedozwolonych, np. z tytułu naruszenia majątkowych praw autorskich.

Uwzględnianie terminu przedawnienia z urzędu

Kolejne nowe rozwiązanie dotyczy zasad uwzględniania zarzutu przedawnienia. Dotychczas sąd nie mógł uwzględnić zarzutu przedawnienia z urzędu. Przedawnienie nie wykluczało możliwości dochodzenia zaspokojenia świadczenia na drodze sądowej. Sąd uwzględniał ewentualne przedawnienie dochodzonego roszczenia tylko na wyraźny zarzut pozwanego. Często stawiało pozwanego – w szczególności konsumenta niekorzystającego z pomocy profesjonalnego pełnomocnika – w niekorzystnej sytuacji procesowej. Obecnie sąd co do zasady będzie uwzględniał upływ terminu przedawnienia z urzędu. Tak będzie jednak tylko w przypadku roszczeń kierowanych przez przedsiębiorców wobec konsumenta. W pozostałych przypadkach nadal konieczne będzie podniesienie zarzutu przedawnienia.

Podkreślić jednak trzeba, że w wyjątkowych okolicznościach sąd będzie mógł nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi, jeżeli będą za tym przemawiały względy słuszności. Wydaje się, że do takiej sytuacji może dojść np. wówczas, gdy konsument podejmowanymi przez siebie działaniami (np. ustnymi zapewnieniami spłaty zadłużenia) doprowadzi przedsiębiorcę do sytuacji, w której ten nie skierował w terminie pozwu o zapłatę.

Dawne roszczenie a nowe przepisy

Po wejściu w życie nowych przepisów istotną kwestią jest ustalenie przepisów określających bieg terminu przedawnienia dla „starych” roszczeń. Chodzi o takie roszczenia, które stały się wymagalne przed 9 lipca 2018 roku, a jednocześnie w tym dniu nie były jeszcze przedawnione. Według przepisów ustawy nowelizującej (tzw. przepisy intertemporalne), w takim przypadku stosuje się nowe przepisy, a zatem terminy przedawnienia ulegają skróceniu. Co jednak istotne, nowe terminy przedawnienia rozpoczynają bieg z dniem 9 lipca 2018 roku. Jeżeli jednak według starych przepisów roszczenie przedawniłoby się wcześniej niż według nowych przepisów, to jego termin upływa z tą wcześniejszą datą.

Przykład: Roszczenie o zapłatę z umowy sprzedaży stało się wymagalne w dniu 1 marca 2009 roku. Według dotychczasowych przepisów przedawniłoby się w dniu 1 marca 2019 roku. Stosownie do nowych przepisów w tym wypadku data przedawnienia nie ulegnie zmianie. Jeżeli jednak świadczenie byłoby wymagalne 1 marca 2017 roku, to według starych przepisów przedawniłoby się 1 marca 2027 roku. Nowe regulacje skrócą ten termin do 31 grudnia 2024 roku (6 lat od 9 lipca 2018 roku ze skutkiem na koniec roku kalendarzowego).

Powyższa reguła nie dotyczy roszczeń przysługujących konsumentom. Te roszczenia, jeżeli w dniu 9 lipca 2018 roku nie są jeszcze przedawnione, przedawniają się na dotychczasowych zasadach.

***

Podsumowując nie tylko przedsiębiorcy, ale również osoby nieprowadzące działalności gospodarczej, powinni zweryfikować datę przedawnienia swoich roszczeń. Pozwoli to uniknąć ich szybszego przedawnienia na skutek wejścia w życie nowych przepisów. Przedsiębiorcy powinni też ze szczególną starannością egzekwować swoje roszczenia wobec konsumentów jeszcze przed upływem terminu przedawnienia. Obecnie nie będzie już bowiem można liczyć na to, że konsument nie podniesie zarzutu przedawnienia.

Zobacz też wpis: Przedawnienie roszczeń z tytułu naruszenia praw autorskich.