Niedawno do konsultacji trafił projekt nowej Ordynacji podatkowej. Prace nad nim trwały już od wielu lat. Opublikowany projekt opracowała Komisja Kodyfikacyjna Ogólnego Prawa Podatkowego. W założeniu nowa Ordynacja podatkowa ma na nowo skodyfikować ogólne prawo podatkowe, wprowadzając również wiele nowych rozwiązań prawnych. Szczegółowe regulacje poszczególnych podatków nadal będą przedmiotem odrębnych ustaw.

Dlaczego opracowano projekt nowej Ordynacji podatkowej?

Motywy uzasadniające zdaniem projektodawcy uchwalenie nowej Ordynacji podatkowej przedstawiono w opublikowanym na stronach Ministerstwa Finansów uzasadnieniu projektu.

Przede wszystkim dostrzeżono konieczność szerokiego zakresowo zaktualizowania obowiązujących rozwiązań prawnych stosownie do potrzeb współczesnego prawa podatkowego. Obecna Ordynacja podatkowa z 1997 roku ma już ponad 20 lat, a nowelizowana była ponad sto razy. Już sama liczba nowelizacji zdaniem autorów projektu wskazuje, że Ordynacja podatkowa z 1997 roku nie jest aktem adekwatnym do obecnych potrzeb.

Brakuje w niej też rozwiązań właściwych dla współczesnych systemów podatkowych dotyczących m. in. wykorzystania nowych technologii (cyfryzacja postępowań) oraz instrumentów służących walce z nielegalnym unikaniem opodatkowania (ten aspekt wiąże się z koniecznością wdrożenia szeregu wytycznych UE).

W uzasadnieniu wskazano, że zakres powyższych zmian wyklucza możliwość ograniczenia się wyłącznie do kolejnej nowelizacji obowiązującego aktu prawnego.

Jako problem z obecną regulacją wskazano też trudności z jednolitą interpretacją przepisów, czego przejawem jest duża liczba wydanych interpretacji podatkowych oraz orzecznictwo sądowe. Odnośnie interpretacji przejęto, że taki system udzielania informacji podatkowych jest nieefektywny i wymaga zmian. W kontekście orzecznictwa wskazano natomiast, że konieczne jest uregulowanie w formie jasnych przepisów wielu wynikających z niego interpretacji.

Jakie rozwiązania zawiera projekt nowej Ordynacji podatkowej?

Projekt nowej Ordynacji podatkowej częściowo przenosi regulacje funkcjonujące w obecnie obowiązującej ustawie, a częściowo wprowadza nowe instytucje prawne.

Projektodawcy uznali natomiast, że nieuzasadnione jest całkowite zrezygnowanie z wszystkich rozwiązań prawnych funkcjonujących w obecnie obowiązującej Ordynacji podatkowej z 1997 roku.

„Pojawiające się głosy nawołujące do wyrzucenia obowiązującej ordynacji „do kosza” i zastąpienie jej całkowicie nowym aktem oderwanym od funkcjonujących przez wiele lat przepisów nie są zasadne. Dobrze funkcjonujące instytucje, których kształt określony został w dużej mierze przez naukę, orzecznictwo i praktykę, znalazły się w projekcie nowej ustawy” (uzasadnienie projektu Ordynacji podatkowej, s. 13, dostęp: 27.08.2018 r.).

Nowe i istotnie zmienione instytucje prawne

W projekcie zaproponowano przepisy określające zupełnie nowe instytucje w prawie podatkowym. Jako przykłady zmian można wskazać:

• Możliwość stosowania mediacji w postępowaniu podatkowym. Wykluczona będzie jednak możliwość porozumienia się co do wysokości samego podatku. Mediacją będzie można jednak objąć inne elementy sporne.
• Możliwość zrezygnowania przez podatnika z wniesienia odwołania od decyzji organu podatkowego. Podatnik będzie mógł zrezygnować z wniesienia odwołania i od razu skierować skargę na decyzję do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
• Procedurę „kontroli na żądanie”. Podatnik będzie mógł zażądać przeprowadzenia kontroli prawidłowości swoich rozliczeń. Kontrola taka będzie odpłatna.
• Wprowadzenie możliwości przywrócenia terminu materialnoprawnego. Obecne przepisy przewidują taką możliwość tylko w odniesieniu do przepisów proceduralnych (a więc dotyczących przede wszystkim terminów na dokonanie pewnych czynności w toku postępowania, np. termin na wniesienie odwołania od decyzji organu podatkowego). Nowe przepisy w szczególnych sytuacjach umożliwią przywrócenie terminu na takie czynności jak złożenie deklaracji podatkowej czy wybór formy opodatkowania.
• Wprowadzenie uproszczonego trybu postępowania dla niskich kwot podatku (w projekcie chodzi o kwoty mniejsze niż 50 złotych).

Za nowość można też uznać rozwiązania polegające na wprowadzeniu jednej, ogólnej regulacji takich zagadnień, które obecnie są przedmiotem wielu szczegółowych przepisów. Jako przykład można wskazać zasady ustalania wartości rzeczy i praw na potrzeby postępowania podatkowego. Obecnie, procedury z tym związane są regulowane w różnych ustawach podatkowych.

Istotne nowości obejmują też kwestie dotyczące definicji podstawowych pojęć, takich jak obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe. Tego typu zmiany z punktu widzenia podatnika mogą nie wydawać się istotne. Dla praktyki stosowania przepisów prawa podatkowego mają one jednak doniosłe znaczenie.

Ważne zmiany zawarto w przepisach regulujących terminy przedawnienia zobowiązań podatkowych. Zmianie ulegną przede wszystkim terminy przedawnienia, które w pewnym sensie zostaną ujednolicone.

Inne istotne nowości obejmują m. in. regulacje dotyczące zastosowania środków komunikacji elektronicznej w postępowaniu podatkowym, możliwość płacenia podatku przez osoby inne niż podatnik czy przepisy regulujące interpretacje przepisów prawa podatkowego.

Kiedy planuje się wejście w życie przepisów nowej Ordynacji podatkowej?

Zgodnie z przyjętymi założeniami nowa Ordynacja podatkowa ma wejść w życie 1 stycznia 2020 roku. Obecnie jest to data będąca tylko planem. Nie jest pewne, czy nowa Ordynacja podatkowa rzeczywiście w tym terminie stanie się aktem obowiązującym.

Dalsze prace

Powyższe wyliczenie zmian obejmuje jedynie część nowych rozwiązań prawnych. Ich zakres i szczegółowy kształt mogą jeszcze ewoluować w trakcie konsultacji, a potem dalszych prac legislacyjnych. Biorąc pod uwagę planowany termin wejścia w życie nowej Ordynacji podatkowej i obszerność tego aktu, warto jednak już teraz śledzić jego przepisy.

Tekst projektów wraz z uzasadnieniem dostępny jest na stronie Ministerstwa Finansów (zobacz).