Wynagrodzenie za przeniesienie praw autorskich w umowach o dzieło i sprzedaży

W przypadku umów o dzieło i umów sprzedaży w których dochodzi do przeniesienia majątkowych praw autorskich strony bardzo rzadko dokonują wyraźnego oddzielenia kwoty wynagrodzenia za przeniesienie praw autorskich od ceny sprzedaży bądź wynagrodzenia za samo wykonanie dzieła. Może to wywołać negatywne skutki prawne.

 

W praktyce w takich umowach najczęściej stosowana jest ogólna klauzula, zgodnie z którą przeniesienie majątkowych praw autorskich następuje „w ramach wynagrodzenia z tytułu wykonania dzieła” bądź „w ramach ceny sprzedaży”. W konsekwencji przeniesienie majątkowych praw autorskich niewątpliwie nie jest przeniesieniem nieodpłatnym. Niewątpliwie stanowi część wynagrodzenia określonego w umowie. Jednocześnie jednak brak jest podstaw do jednoznacznego określenia wysokości tego wynagrodzenia.

 

Przyczyna powszechnego funkcjonowania takiego sposobu określania wynagrodzenia może tkwić w tym, że strony nie dostrzegają faktu, że umowa o dzieło (ewentualnie umowa sprzedaży egzemplarza utworu) i umowa przeniesienia majątkowych praw autorskich to ściśle ze sobą powiązane, ale jednak odrębne stosunki prawne. Nie ma przy tym znaczenia, czy stosunki te zostaną przez strony uregulowane formalnie w jednym czy w dwóch dokumentach. Oznacza to, że twórca może np. odstąpić od umowy przeniesienia majątkowych praw autorskich nie niwecząc skutków samej umowy o dzieło lub sprzedaży (w konsekwencji takiego odstąpienia nabywca egzemplarza utworu będzie nadal jego właścicielem, ale nie będzie dysponentem majątkowych praw autorskich do tego utworu).

 

Łączne określenie jedną kwotą wynagrodzenia z tytułu tych dwóch odrębnych stosunków prawnych prowadzi np. do skomplikowania określenia terminu przedawnienia roszczenia o zapłatę. Co do zasady, roszczenie o zapłatę za przeniesienie majątkowych praw autorskich przedawnia się z upływem 10 lat (art. 118 kodeksu cywilnego, dalej k.c.). Roszczenia z umowy o dzieło – w tym o zapłatę – przedawniają się natomiast już z upływem lat dwóch (art. 646 k.c.). Takie samo zróżnicowanie terminów przedawnienia roszczeń wystąpi w przypadku przeniesienia majątkowych praw autorskich w związku z zawarciem umowy sprzedaży egzemplarza utworu dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy (art. 554 k.c.).

 

Jeżeli zobowiązany do zapłaty będzie uprawniony do podniesienia zarzutu przedawnienia roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za wykonanie dzieła lub w przypadku umowy sprzedaży za przeniesienie własności egzemplarza utworu, to w powyższej sytuacji pojawi się problem ustalenia, w jakim zakresie dłużnik może uchylić się od obowiązku zapłaty na skutek tego zarzutu. W ewentualnym procesie wykazać będzie trzeba, jaka część globalnie określonego wynagrodzenia jest wynagrodzeniem  za przeniesienie majątkowych praw autorskich, a jaka za wykonanie umowy. Zasadność zarzutu przedawnienia będzie bowiem podstawą oddalenia powództwa jedynie w odpowiedniej części.

 

Podobny problem wystąpi w przypadku odstąpienia przez twórcę od umowy przeniesienia majątkowych praw autorskich (np. ze względu na istotne interesy twórcze – art. 56 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dalej p.a.). Zgodnie ze stosowanym także do umów z zakresu prawa autorskiego art. 494 § 1 k.c. „strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy”. Oznacza to w szczególności obowiązek zwrotu otrzymanego wynagrodzenia. Jeżeli jednak oświadczenie woli o odstąpieniu dotyczyłoby jedynie umowy przeniesienia majątkowych praw autorskich, to odstępujący nie jest obowiązany do zwrotu całego wynagrodzenia, a jedynie odpowiedniej jego części, tj. części przysługującej z tytułu przeniesienia majątkowych praw autorskich bądź w niektórych sytuacjach ułamka tej kwoty (np. art. 55 ust. 1 p.a.).

 

Globalne określenie wynagrodzenia może być dla stron niekorzystne również z przyczyn podatkowych. Na podstawie art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) z tytułu rozporządzania przez twórcę prawami autorskimi przysługuje mu możliwość odliczenia 50% kosztów uzyskania przychodu. Uprawnienia takiego nie można jednak traktować rozszerzająco i odnosić go także do wynagrodzenia za wykonanie umowy o dzieło lub do ceny z umowy sprzedaży egzemplarza utworu. Takie działanie mogłoby skutkować negatywnymi konsekwencjami dla podatnika.

 

W celu uniknięcia powyższych, przykładowych konsekwencji prawnych i podatkowych łącznego określenia wynagrodzenia strony powinny wyraźnie wskazać, jaka część wynagrodzenia przysługuje za samo przeniesienie majątkowych praw autorskich, a jaka za pozostałe świadczenia wynikające z danej umowy.

Michał Stawiński

Adwokat

powrót do poprzedniej strony