Licencja na korzystanie z utworu najczęściej upoważnia do korzystania z chronionego utworu przez jakiś czas. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tj. Dz. U. z 2006 r., nr 90, poz. 631 ze zm.; dalej: p.a.) wprowadza pewne ograniczenia dotyczące swobody kształtowania czasu trwania umowy licencyjnej, których istnienia strony powinny być świadome. Nieznajomość tych ograniczeń może bowiem spowodować nieprzewidziane przez strony skutki.

Czas obowiązywania umów

Każda umowa o charakterze ciągłym, a zatem również umowa licencyjna, może być zawarta na czas oznaczony lub nieoznaczony. Czas trwania umowy może zostać sprecyzowany przez wskazanie bądź końcowego terminu jej obowiązywania bądź konkretnego czasu jej trwania (liczby dni, miesięcy, lat).

Jaka jest podstawowa różnica pomiędzy umową zawartą na czas nieoznaczony a umową zawartą na czas oznaczony? Różnica ta nie dotyczy tylko określenia czasu obowiązywania. Odmienność tych umów przejawia się m. in. w regułach ich rozwiązywania. Umowa na czas oznaczony co do zasady nie może zostać wypowiedziana. Wyjątkiem są konkretnie określone szczególne sytuacje przewidziane bądź przez strony w umowie (np. nieuiszczenie należności licencyjnych) bądź w ustawie. Umowa na czas nieoznaczony może być natomiast wypowiedziana z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Okrs wypowiedzenia określony może być w umowie, ustawie lub zwyczajowo. W braku takich terminów umowę można wypowiedzieć niezwłocznie (art. 365¹ k.c.).

W praktyce różnica ta często się zaciera. Strony w umowie zawartej na czas oznaczony przewidują możliwość jej wypowiedzenia z zachowaniem określonego terminu wypowiedzenia bez szczególnej przyczyny. Praktyka ta jest wprawdzie dopuszczalna w świetle zasady swobody umów, jednak osłabia charakter umowy na czas oznaczony. Umowa o ściśle określonym czasie trwania ma bowiem gwarantować w okresie jej obowiązywania możliwość korzystania z przyznanych praw. Sprzyja temu właśnie ograniczona możliwość jej wypowiedzenia.

Specyfika umowy licencyjnej

Powyższe ogólne zasady doznają pewnych ograniczeń w przypadku umów licencyjnych dotyczących utworów chronionych prawem autorskim. Zgodnie bowiem z art. 68 ust. 2 p.a. „licencję udzieloną na okres dłuższy niż pięć lat uważa się, po upływie tego terminu, za udzieloną na czas nieoznaczony. Przepis art. 68 ust. 1 p.a.  stanowi natomiast, że „umowa licencyjna zawarta na czas nieoznaczony może zostać wypowiedziana z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego”.

Przykład
Jeżeli licencja została udzielona na 40 lat, a strony nie określiły terminów jej wypowiedzenia, to umowa taka będzie mogła być wypowiedziana przez każdą ze stron po upływie 5 lat obowiązywania na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego. Może się zatem okazać, że w rzeczywistości umowa będzie obowiązywać przez okres 7 lat, jeżeli zostanie wypowiedziana w szóstym roku obowiązywania przez którąkolwiek ze stron.

Czy istnieje możliwość skutecznego zawarcia umowy licencji bezterminowej, tj. takiej której nie można skutecznie wypowiedzieć?

W praktyce można spotkać się z tak ukształtowanym licencjami. Bardzo często strony umawiają się, że licencja udzielona jest dożywotnio. Ewentualnie strony umowy postanawiają, że licencja nie może być wypowiedziana lub że jest udzielana bezterminowo. Zacytowane wyżej przepisy powodują jednak, że klauzule takie nie wywołują skutku oczekiwanego przez strony (głównie przez licencjobiorcę). Po upływie 5 lat licencjodawca będzie mógł bowiem wypowiedzieć umowę z zachowaniem rocznego okresu wypowiedzenia. Strony licencji mogą określić inny okres wypowiedzenia.

Ze względu na przepisy niweczące możliwość skutecznego zawarcia umowy licencji bezterminowej istotne jest zatem określenie odpowiednio długich terminów wypowiedzenia takiej umowy zawartej na czas nieoznaczony lub na czas oznaczony dłuższy niż 5 lat. Dotyczy to przede wszystkim ochrony interesów licencjobiorcy. Długość okresu wypowiedzenia powinna być adekwatna do potrzeb konkretnego licencjobiorcy. Ustawowy roczny okres wypowiedzenia nie zawsze będzie dla stron odpowiedni. Zależy to od przedmiotu licencji. Nie w każdym przypadku dobrym rozwiązaniem będzie wprowadzenie długiego (wieloletniego) okresu wypowiedzenia. Takie postanowienia umowne można uznać za nieważne jako zmierzające do obejścia prawa (art. 58 k.c.). Nie wyklucza to możliwości ustalania wieloletnich okresów wypowiedzenia umowy. Zastrzeżenia takie wywołają skutek w tych przypadkach, w których czas trwania umowy będzie uzasadniony specyfiką konkretnej sytuacji.

Pozostaje jeszcze pytanie co w sytuacji, gdy strony umowy licencyjnej w ogóle nie określą czasu, na jaki zawierają umowę?. W takim przypadku odpowiedź znajduje się w art. 66 ust. 1 i 2 p.a. Z przepisu tego wynika, że licencja uprawnia do korzystania z utworu w okresie pięciu lat na terytorium państwa będącego siedzibą licencjobiorcy. Po upływie tego okresu umowa wygasa.

Na jaki czas może być udzielona licencja?

Podsumowując, umowę licencyjną można zawrzeć na czas:

1. oznaczony nieprzekraczający 5 lat,
2. nieoznaczony, z rocznym terminem wypowiedzenia na koniec roku kalendarzowego (lub innym, określonym w umowie),
3. oznaczony przekraczający 5 lat (przy czym niewątpliwą górną granicą jest czas trwania majątkowych praw autorskich); umowa ta podlega wypowiedzeniu na zasadach właściwych dla umowy zawartej na czas nieoznaczony, a w okresie pierwszych pięciu lat na zasadach właściwych dla umowy zawartej na czas oznaczony.

Co do zasady brak jest zatem możliwości skonstruowania licencji o charakterze trwałym, tzn. takiej, której nie można wypowiedzieć przez okres np. kilkudziesięciu lat (licencja bezterminowa). Ogranicza to istotnie swobodę stron. Właściwie wyłączona jestbowiem możliwość takiego ukształtowania licencji, aby licencjobiorca miał pewność niezakłóconego wykonywania swojego prawa przez okres znacznie przekraczający 5 lat. Po upływie 5 lat trwania licencji licencjodawca (ale także licencjobiorca) będą mogli wypowiedzieć umowę. Tworzy to stan niepewności. W takich sytuacjach warto zatem rozważyć możliwość nabycia majątkowych praw autorskich zamiast zawarcia umowy licencyjnej bądź ustalić odpowiednio długie terminy wypowiedzenia licencji.

Zobacz też wpis: Brak pisemnej umowy a naruszenie praw autorskich.